Etxeetan jaso duzuen Eguberriko postalaren atzean dagoen sormen prozesua ezagutzeko, Garazi Kuesta ikasle ohiarengana jo dugu. Harekin hizketan aritu gara, “Elkartasunez” deitu duen postalaz. Ikasle garaian Lizeora iristen ziren ustezko bonba abisuen inguruko oroitzapenak ere partekatu dizkigu, umorez.
Ohikoa denez, postalak bertso bat era badakar. Doinua Joanes Illarregik jarri digu, duela gutxi Nafarroako Bertsolari Txapelketan txapeldunorde izandakoa —bere anaiaren atzetik—, eta egun Lehen Hezkuntzako hirugarren ziklokoei bertsolaritza eskolak ematen dizkiena.
Garazi Kuesta: "Postalean nik errotuta ditudan balioak azaleratu nahi izan ditut, azken batean, Lizeoak berak ere lagundu zidan balio horiek nigan errotzen"
Garazi, hasteko, aurkeztu zeure burua, mesedez
Bueno, lezoarra naiz. Diseinua ikasi nuen, baina errebotez. Ekonomikak ikasten hasi nintzen Sarrikon, eta, lehenengo hilean ez bazen, bigarrenean, konturatu nintzen hori ez zela nirea. Utzi egin nuen. Beti gustatu izan zait ilustrazioaren mundua, baina marrazten ez naiz oso abila eta kuadrillako batek diseinua ikasi behar zuela eta ni ere animatu nintzen. Donostiara joan ginen, Remigio Mendiburu Arte Eskolara (Barandiaran lizeoan zegoen orduan), eta hantxe ikasi nuen. Goi-mailako modulu bat zen. Eta hortik lanera, praktiketara, berehala hasi nintzen lanean.
Kontatu zein den zure harremana Lizeorekin?
Bueno, uste dut lehenengo jenerazioa izan ginela DBH egiten, 84koa naiz. Ikasle ohia, beraz, eta gaur egun bi urteko haur baten guraso ere bai.
Diseinuan lanean zabiltza, zertan aritzen zara eta zertan aritu zara?
Bai, ikasketak bukatuta praktiketan hasi nintzen diseinu estudio batean eta jarraian leku berean hasi nintzen lanean. Urte batzuk egin nituen han. Diseinu grafikoan lan egiten genuen, denetik. Baina aldaketa bat behar nuen eta duela hiru bat urte Antzan diseinatzaile gisa lan egiteko aukera suertatu zitzaidan. Aldaketa behar nuen han gaztelera zelako lanerako hizkuntza. Euskaldunentzako lan egin arren giroa erdalduna zen. Orain, Antzan, kontrakoa gertatzen zait. Lan harreman guztiak euskaraz dira, lan-giroa diferentea da.
Nola jaso zenuen eguberriko postala diseinatzeko proposamena? Sorpresa izan al zen?
Bai, bai, izugarrizko sorpresa hartu nuen, bai. Sorpresa ona, e!
Zein ideia transmititu nahi izan duzu ideia? Zein da mezua?
Elkartasunez. Postalean nik errotuta ditudan balioak azaleratu nahi izan ditut, azken batean, Lizeoak berak ere lagundu zidan balio horiek nigan errotzen. Irudikatu dut ezohiko familia bat, nahiz eta gaur egun ohikoagoa baden: guraso bakarreko familia bat ageri da sala batean.
Orokorrean Eguberria bisualizatzen dugu oso jendetsua, alaia. Marraztu dudan horretan, alaitasuna bada, baina ez da jendetsua. Lekua ez dago opariz gainezka. Eta agertzen diren opariek zentzu berezia dute. Kontsumitu dugun horretan, kontsumo hori bideratu daiteke beste modu batean. Horregatik, marrazkian agertzen diren opariak dira Errigorako kutxa bat edo Irrien Lagunak-en beste bat, horiek badirelako balio erantsi bat duten opariak.
Ezkerraldean, eskumutur bat ikusten da leihoan, eta badu Palestinako zapi bat... Etxeko neskatxak palestinar umeari bere liburuak eskaintzen dizkio. Guretzako eskubide bat da ikastea, baina gerran dauden herrialdeetako umeek ez daukate eskubide hori.
Etxeko salako liburutegian ere badira zenbait mezu… azalduko dizkiguzu?
Bai, atzealdean apal bat dago. Argia dago, aipatu dugun beste mundu hori bistaratzen duen komunikabideetako bat. Beste komunikabideetan kontatzen ez direnak kontatzen dizkigulako.
Badago Amets Arzallusen Miñan, migrazioari keinu bat eginez. Badago Xabier Portugalen liburu bat, azken batean, Pasaiako kulturan eta euskalgintzan erreferente izandako pertsona eta Lizeoan irakasle eta zuzendari izandakoa.
Juanba Berasategiri ere erreferentzia egin diot Kalabaza Tripontziaren irudi baten bitartez, euskal animazioaren aitzindari izandako pertsona. Naizen ere agertzen da, egiten duen lana aitortze aldera. AEK ere bai, euskararen alde egiten duen lanagatik. Badago Maialen Txoperenaren liburu bat, abusuei buruz hitz egiten duena. Eskola Kirola ere aipatzen dut egiten duen ekarpena aitortzeko. Saharako haurrek oporrak izateko eskubidea ere aldarrikatu nahi izan dut.
Zer aholku emango zenioke marrazkilari edo diseinatzaile izan nahi duen Lizeoko ikasle bati?
Lehenengo eta behin jakin dezala ofizio hau existitzen dela. Egia da normalean bezero batentzako egiten duzula lan eta azkenean bere onarpena behar duzula, baina badira postal hau bezalako lanak askatasuna ematen dizutenak zure barruan duzuna emateko. Bueno, beti dago sormenerako lekutxoren bat.
Konpartituko al duzu gurekin Lizeoan ikasten zenueneko oroitzapenen bat? Anekdotaren bat?
Bueno, (barrez) ikasle ginela oraindik izaten ziren bonba-abisuak eta horrelakoak. Gogoratzen dut nola bazen San Juango ikaskide bat, ahots nahiko berezia zuena, ezagutzeko oso erraza, eta nola deitzen zuen idazkaritzara esanez: “Markox, Markox [Sistiaga], abiso bonba, abiso bonba”. Jakina, haiek badaezpada ikastola hustu behar zuten eta Platanitora joan behar izaten genuen. Denok genekien nork deitzen zuen, baina, txirrina jotzen zuten eta Lizeoa hustu behar izaten genuen.
Eta azkeneko galdera: zein zen zure txoko gogokoena Lizeoan?
Ni txikitan futbolean aritzen nintzen mutil guztiekin eta Inexarekin [Maritxalar], gaur egun irakasle dena. Han ibiltzen ginen, goiko pistan, futbolean. Belardia ere asko gustatzen zitzaidan, eguzkia ateratzen zenean ederki egoten zen. Eta gero, beste leku berezi bat: pezera. Pentsa, garai hartan han erre zitekeen. Gure buruari esaten genion: ze handiak garen!!!
Para conocer el proceso creativo que hay detrás de la postal navideña que habéis recibido en casa, hemos acudido a Garazi Kuesta, antigua alumna. Hemos conversado con ella sobre la postal que ha titulado “Elkartasunez” (“Con solidaridad”). También nos ha compartido, con humor, recuerdos sobre los supuestos avisos de bomba que llegaban al Lizeo cuando era estudiante.
Como es habitual, la postal incluye también un bertso. La melodía la ha puesto Joanes Illarregi, recientemente subcampeón del Campeonato Navarro de Bertsolaris —por detrás de su hermano—, y que actualmente imparte clases de bertsolaritza al alumnado del tercer ciclo de Educación Primaria.
Garazi Kuesta:
«En la postal he querido sacar a la luz los valores que llevo arraigados, porque al final el propio Lizeo también me ayudó a que esos valores echaran raíces en mí»
Garazi, para empezar, preséntate, por favor
Bueno, soy de Lezo. Estudié diseño, pero un poco de rebote. Empecé estudiando Económicas en Sarriko y, si no fue en el primer mes, en el segundo me di cuenta de que aquello no era lo mío. Lo dejé. Siempre me ha gustado el mundo de la ilustración, pero no se me da muy bien dibujar, y como una persona de la cuadrilla iba a estudiar diseño, yo también me animé. Fuimos a Donostia, a la Escuela de Arte Remigio Mendiburu (que entonces estaba en el Lizeo Barandiaran), y allí estudié. Era un módulo de grado superior. Y de ahí al trabajo, a las prácticas, empecé a trabajar enseguida.
¿Cuál es tu relación con el Lizeo?
Bueno, creo que fuimos la primera generación en hacer la ESO; soy del 84. Así que soy exalumna y hoy en día también madre de una criatura de dos años.
Trabajas en diseño, ¿a qué te dedicas y a qué te has dedicado?
Sí. Al terminar los estudios empecé con prácticas en un estudio de diseño y luego continué trabajando en el mismo sitio. Estuve allí varios años. Hacíamos diseño gráfico, de todo un poco. Pero necesitaba un cambio y hace unos tres años me surgió la oportunidad de trabajar como diseñadora en Antza. Necesitaba un cambio porque allí el idioma de trabajo era el castellano. Aunque trabajábamos para personas euskaldunes, el ambiente era castellanoparlante. Ahora, en Antza, me pasa lo contrario: todas las relaciones laborales son en euskera y el ambiente de trabajo es diferente.
¿Cómo recibiste la propuesta de diseñar la postal navideña? ¿Fue una sorpresa?
Sí, sí, me llevé una sorpresa enorme. ¡Una sorpresa buena, eh!
¿Qué idea querías transmitir? ¿Cuál es el mensaje?
La solidaridad. En la postal he querido mostrar los valores que llevo arraigados, porque, al fin y al cabo, el propio Lizeo también me ayudó a que esos valores se afianzaran en mí. He representado una familia no convencional, aunque hoy en día ya sea más habitual: aparece una familia monoparental en un salón.
En general, solemos visualizar la Navidad como algo muy multitudinario y alegre. En lo que he dibujado hay alegría, pero no es multitudinario. El espacio no está lleno de regalos. Y los regalos que aparecen tienen un sentido especial. El consumo que hacemos puede canalizarse de otra manera. Por eso, los regalos que aparecen en el dibujo son una caja de Errigora o una de Irrien Lagunak, porque son regalos con un valor añadido.
En el lado izquierdo se ve una muñeca en la ventana, con un pañuelo palestino… La niña de la casa ofrece sus libros a una criatura palestina. Para nosotras y nosotros, estudiar es un derecho, pero las criaturas de países en guerra no tienen ese derecho.
En la biblioteca del salón también hay varios mensajes… ¿nos los explicas?
Sí, en el fondo hay una estantería. Está Argia, uno de los medios que visibiliza ese otro mundo del que hemos hablado, porque cuenta lo que otros medios no cuentan.
Está Miñan, de Amets Arzallus, como un guiño a la migración. Hay un libro de Xabier Portugal, una persona que fue referente en la cultura de Pasaia y en el movimiento a favor del euskera, y que fue docente y director en el Lizeo.
También he hecho referencia a Juanba Berasategi a través de una imagen de Kalabaza Tripontzia, pionero de la animación vasca. Aparece Naizen, para reconocer el trabajo que realiza. También AEK, por su labor en favor del euskera. Hay un libro de Maialen Txoperena, que habla sobre los abusos. Menciono también Eskola Kirola, para reconocer su aportación. Y he querido reivindicar el derecho de las niñas y los niños saharauis a disfrutar de vacaciones.
¿Qué consejo le darías a una alumna o alumno del Lizeo que quiera ser ilustrador o diseñadora?
Lo primero, que sepa que este oficio existe. Es cierto que normalmente trabajas para una clienta o un cliente y al final necesitas su aprobación, pero hay trabajos como esta postal que te dan libertad para expresar lo que llevas dentro. Bueno, siempre hay algún pequeño espacio para la creatividad.
¿Compartirías con nosotras y nosotros algún recuerdo de cuando estudiabas en el Lizeo? ¿Alguna anécdota?
Bueno (risas), cuando aún éramos estudiantes seguía habiendo avisos de bomba y cosas así. Recuerdo que había un compañero de San Juan con una voz muy particular, muy fácil de reconocer, y cómo llamaba a secretaría diciendo:
“Markox, Markox [Sistiaga], aviso bomba, aviso bomba”.
Claro, por si acaso tenían que desalojar la ikastola y nos tocaba ir al Platanito. Todas y todos sabíamos quién llamaba, pero sonaba el timbre y había que desalojar el Lizeo.
Y para terminar: ¿cuál era tu rincón favorito del Lizeo?
De pequeña jugaba al fútbol con todos los chicos y con Inexa [Maritxalar], que hoy en día es profesora. Andábamos por la pista de arriba jugando al fútbol. La pradera también me gustaba mucho; cuando salía el sol se estaba de maravilla. Y luego, otro lugar especial: la pecera. Imagínate, en aquella época se podía fumar allí. Nos decíamos a nosotras mismas: ¡qué mayores somos!